Als ik dit schrijf, komen mijn zoons van 9 en 11 net terug van voetbaltraining. Na al die inspanning vinden ze dat ze wel even mogen gamen. Vervolgens vliegen de battles en challenges je om de oren en spreken ze een soort geheimtaal waar ik maar weinig van begrijp. Welkom in de wondere wereld van Generatie Alpha.
Sommigen zitten nog in de luiers, terwijl de oudste leden van Generatie Alpha al op de middelbare school zitten. Deze generatie, geboren tussen 2011-2025, is de opvolger van Generatie Z en groeit op in een wereld die volop in transitie is.
Als ouder vraag ik me geregeld af hoe ik mijn kinderen hierin het beste kan begeleiden. Ook in het onderwijs hoor ik vaak de vraag: hoe bereiden we deze generatie zo goed mogelijk voor op de toekomst?
Invloeden van de tijdgeest
Elke generatie groeit op in een unieke maatschappelijke context. Tijdens de formatieve jaren -tussen je 10e en 25e levensjaar- ben je het gevoeligst voor invloeden uit de omgeving. Volgens socioloog Karl Mannheim zijn de eerste ervaringen als jongvolwassene een startpunt voor toekomstige opvattingen en denkbeelden. We weten nog niet precies wat Generatie Alpha gaat meemaken in haar jeugd, maar er zijn wel al een aantal signalen zichtbaar.
De opvoeding
Millennials, veelal de ouders van Generatie Alpha, zijn kritisch op traditionele opvoedingspatronen en genderrollen en proberen het daarom anders te doen dat hun ouders. Zo besteden ze veel aandacht aan het emotionele welzijn van hun kinderen en zoeken ze naar onderwijsvormen waar ruimte is voor flexibele manieren van leren die creativiteit en probleemoplossend denken stimuleren. Daarnaast zijn Millennials opgegroeid met de opkomst van het internet en technologie en maken daardoor hun kids ook al op jonge leeftijd vertrouwd met tablets en educatieve apps.
Aandacht voor mentaal welzijn
Niet alleen thuis, maar ook in het onderwijs is er meer aandacht voor mentaal welzijn. Zo staat er in de klas van mijn kinderen een 'emotiemeter', waarop ze 's ochtends aangeven hoe ze zich die dag voelen. Ook is er ook meer aandacht voor prestatiedruk. Oud-minister Dijkgraaf riep bijvoorbeeld op om af te stappen van de termen ‘hoog’ en ‘laag’ onderwijs, waarmee hij jongeren wil aanmoedigen om een plek te kiezen die goed past bij hun wensen en talenten. Kortom: niet meer streven naar het hoogste, maar naar het best-passende.
Klimaatverandering
Generatie Alpha groeit op met nieuws over smeltende ijskappen, bosbranden en overstromingen als gevolg van klimaatverandering. Maar ze groeien ook op met hoopvolle initiatieven en innovaties die gericht zijn op het beschermen van de planeet. Uit onderzoek blijkt dat kinderen en jongeren hun ouders lijken te stimuleren om meer te letten op hun impact op het klimaat.
Diversiteit
Mijn kinderen vinden vrouwenvoetbal en regenboogpieten heel normaal. Ze groeien op in een tijd waarin regelmatig gesprekken over gelijke kansen, rechten en identiteit worden gevoerd. Dit komt mede door de toenemende diversiteit: in 2022 had bijna 29 procent van de 0-25 jarigen een migratieachtergrond (tegenover 23,5 procent in 2010, NJI). Daarnaast is er meer aandacht voor neurodiversiteit (bijv. dyslexie, adhd, autisme). Steeds meer kinderen krijgen een “label” en zijn ze zich ervan bewust dat ze niet minder of slechter zijn, maar andere kwaliteiten hebben dan leeftijdsgenoten met een neurotypisch brein. Kortom: ze leren al vroeg dat het normaal is dat iedereen verschillend is.
Sociale en politieke onrust
Polarisatie en instabiliteit nemen toe. Zo staan democratische waarden onder druk en discussies over zaken als klimaatverandering en immigratie worden steeds scherper gevoerd. Daarnaast zorgt geopolitieke onrust voor een onzekere toekomst. Volgens NAVO-topmilitair Rob Bauer moeten we ons voorbereiden op eventuele crises of oorlogen, waardoor Generatie Alpha mogelijk te maken met de herinvoering van de dienstplicht.
Schaarste
Het is niet vanzelfsprekend dat we de komende jaren van alles genoeg hebben. Zo waarschuwen energie- en waterbedrijven voor tekorten en hebben we te maken met aanhoudende personeelstekorten. Het is maar de vraag of in de toekomst nog vijf dagen een docent voor de klas staat. Ik verwacht dat deze generatie te maken krijgt met de vierdaagse lesweek. Kortom: overvloed is geen vanzelfsprekendheid meer.
Groeiend schermbewustzijn
Thuis grappen we wel eens dat de IPad een goedkope oppas is. Generatie Alpha groeit op met schermen, games en sociale media als een vanzelfsprekend onderdeel van leven. In tegenstelling tot GenZ, die zonder veel restricties op het gebruik van digitale technologie opgroeide, zijn we nu meer bewust van de risico’s. Onderzoek van Jonathan Haidt toont aan dat overmatig gebruik van sociale media kan leiden tot mentale gezondheidsproblemen, vooral bij jonge meisjes. Met deze kennis hebben opvoeders en beleidsmakers meer aandacht voor schermtijd en mediawijsheid om de negatieve effecten te beperken.
Generatie AI
Voor Generatie Alpha is AI geen futuristisch concept, maar een vanzelfsprekend gegeven dat invloed heeft op hoe ze leren, spelen en communiceren. Mijn zoon vond het maar onzin dat hij zelf een sinterklaasgedicht moest schrijven: “dat kun je toch gewoon aan ChatGPT vragen”? Hoewel deze technologie veel voordelen biedt, zijn er ook ethische vragen over privacy en data-inzameling. Generatie Alpha zal moeten leren kritisch om te gaan met AI. Want wat is echt en wat is waar?
Wat kun je doen als opvoeder of docent?
De formatieve jaren van Generatie Alpha zullen best uitdagend zijn. Nu is natuurlijk de vraag: wat heeft Generatie Alpha nodig om zich voor te bereiden op de toekomst?
Leid op voor ónzekerheid
In deze turbulente tijd waar ontwikkelingen razendsnel gaan, weten we niet voor welke banen we onze kinderen opleiden. Daarom denk ik dat we kinderen niet moeten opleiden voor zekerheid, maar ónzekerheid.
We weten nu nog niet voor welke banen we onze kinderen opleiden
Dit doen we door onze kinderen niet overmatig te beschermen (bye bye curlingouders), maar door veerkracht, zelfredzaamheid, aanpassingsvermogen en zelfvertrouwen te ontwikkelen. Dat doe je door hen met risico’s en ongemak te laten omgaan. Of zoals de juf van mijn oudste zoon altijd zegt: ‘fouten maken móet’. Ook Jonathan Haidt pleit hiervoor, omdat kinderen hierdoor minder angstig worden en zelf overlevingsstrategieën ontwikkelen. De Utrechtse rommelspeeltuin past in deze ontwikkeling. Hier is het de bedoeling dat kinderen een beetje gevaar lopen (fikkie stoken, zagen, timmeren). Ouders mogen er niet eens naar binnen. Dat betekent dat naast basisvaardigheden, zoals lezen, rekenen en schrijven, jongeren skills moeten ontwikkelen waarmee ze vol zelfvertrouwen kunnen navigeren door onzekerheid.
Doorbreek bubbels
Ondanks dat de diversiteit toeneemt, leven volgens het CBS de meeste mensen in hun eigen sociale bubbel. Dit leidt tot segregatie en onbegrip in een samenleving die toch al onder spanning staat. In je jeugdjaren kom je het meest in aanraking met andere bubbels,
meestal op school. Dit is dé plek om empathie te kweken voor iemand met een andere achtergrond of overtuiging. Het tv-programma De Mensenbieb is hier een prachtig voorbeeld van. Kinderen lenen hier geen boeken, maar mensen met hun verhalen. Hier kunnen kinderen onbeschaamd alles vragen aan mensen met wie ze normaal gesproken niet in aanraking zouden komen. Het ontwikkelen van empathie en een open blik, komt samenwerking ten goede. En laat dat nu net een vaardigheid zijn waarmee mensen zich kunnen onderscheiden van machines en algoritmes.
Geef AI een plek in het onderwijs
Kunstmatige intelligentie (AI), wordt door veel onderwijsinstellingen als bedreiging gezien. Onterecht wat mij betreft. Deze vorm van aanvullende intelligentie gaat niet meer weg. Sterker nog: het zal toenemen in een duizelingwekkend tempo. Kijk maar eens naar dit filmpje waarin AI een struggelende wiskunde leerling helpt. Dus laat dat werkstuk maar door ChatGPT maken, maar vraag de leerling vervolgens wel om hierop te reflecteren. Wat mis je? Wat zou je toevoegen en waarom? Kloppen de gepresenteerde feiten? Zo leer je diep en kritisch na te denken. Een vaardigheid de mens nodig heeft in de toekomst. Of laat leerlingen moeilijke (sollicitatie) gesprekken oefenen met AI. En schaf tevens het huiswerk af dat met AI kan worden gemaakt. Dat haalt gelijk de (prestatie)druk een beetje van de ketel.
De twee Alpha's bij mij thuis zijn een mooi studieobject. De komende jaren blijf ik deze generatie niet alleen als ouder, maar ook als toekomstonderzoeker, nauwlettend in de gaten houden. Ook buiten mijn eigen bubbel ;-)
Meer leren over Generatie Alpha?
FutureMap doet doorlopend onderzoek naar jongeren. We begrijpen wat hen drijft, motiveert en inspireert en tijdens keynotes en workshops delen we deze inzichten op inspirerende wijze. Meer weten? Check hier de mogelijkheden!
Komentáře